Życie bywa niezwykle nieprzewidywalne, a dodatkowo mówi się, że „przypadki chodzą po ludziach”. Czasami znajdziemy się w nieodpowiednim miejscu i czasie, czasami jedna nieudana decyzja spowoduje całą lawinę konsekwencji. Zdarza się, że konsekwencje mają swoje odbicie w postępowaniu karnym. Czy akt oskarżenia i wyrok skazujący muszą być zawsze nieuniknione?
W procedurze karnej istnieje instytucja „warunkowego umorzenia postępowania”. Oznacza to, że w określonych prawem warunkach, postępowanie karne może zakończyć się umorzeniem. Możliwe jest to, w przypadkach gdy:
- wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne oraz
- okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości oraz
- sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne oraz
- postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Jak widać wszystkie ww. warunki muszą zaistnieć łącznie. Dodatkowo, warunkowe umorzenie może być zastosowane wobec sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Mamy zatem określony katalog przestępstw, o mniejszej społecznej szkodliwości, co do których można rozważać zastosowanie tego dobrodziejstwa.
Dobrodziejstwo wynikające z zastosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego polega na zakończeniu postępowania bez wydawania wyroku skazującego, czyli inaczej mówiąc – nie ma skazania i nie wymierza się wówczas kary (grzywny, ograniczenia wolności czy pozbawienia wolności). W takiej sytuacji sąd wydaje wyrok warunkowo umarzający. Ma to o tyle znaczenie, że w niektórych przypadkach wydany wyrok skazujący uniemożliwiłby kontynuowanie zatrudnienia bądź pełnienia określonej funkcji.
Przypomnę, że zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania dotyczy wyłącznie przestępstw zagrożonych karą maksymalnie 5 lat pozbawienia wolności. Z oczywistych względów, z instytucji tej nie mogą skorzystać osoby oskarżane o popełnienie zbrodni czy przestępstw z wyższym ładunkiem społecznej szkodliwości.
Do naszej Kancelarii przychodzą osoby, dla których przedstawienie zarzutów popełnienia określonego przestępstwa jest nie tylko często zaskoczeniem zmieszanym z niedowierzaniem, ale również bywa szczególnie dotkliwe w skutkach. Pojawia się istotny problem, gdy osoba np. obowiązana jest przedkładać swojemu pracodawcy zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego. Pomoc doświadczonego prawnika bywa w takich sytuacjach nieocenioną korzyścią. Po weryfikacji wymogów formalnych do zastosowania warunkowego umorzenia postępowania, pozostaje tylko (i aż) odpowiednia argumentacja i przekonanie organu prowadzącego postępowanie, że jest to odpowiedni i słuszny sposób zakończenia postępowania – co stanowi clou pracy dobrego prawnika.
Jak wspomniałam powyżej, wyrok Sądu warunkowo umarzający postępowanie nie jest wyrokiem skazującym i nie wpływa na „karalność” osoby. Informacja o wydaniu takiego wyroku jest co prawda umieszczana w Karcie Karnej, niemniej osoba nie figuruje w Kartotece Osób Skazanych i uzyska zaświadczenie o niekaralności.
Skoro zatem, przy spełnieniu określonych warunków, postępowanie karne podlega umorzeniu, to na czym miałby polegać „haczyk” czy inna niedogodność tej instytucji?
Otóż po pierwsze, jednym z warunków formalnych zastosowania warunkowego umorzenia są niebudzące wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu zabronionego. W praktyce oznacza to zazwyczaj, że osoba podejrzana musi przyznać się do winy i złożyć szczegółowe wyjaśnienia. Problematyczne bywa to w sytuacjach, gdy osoba taka nie czuje się winna w swoim własnym poczuciu słuszności bądź z innych powodów nie chce wyjawić wszystkich szczegółów przestępstwa wobec prokuratora i sądu.
Po drugie, jak sama nazwa wskazuje, taka decyzja o umorzeniu postępowania karnego ma charakter warunkowy. Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od 1 roku do 3 lat. Sąd podejmie postępowanie karne (co w praktyce oznacza wznowienie sprawy i wydanie wyroku skazującego) w sytuacji, gdy osoba, wobec której zastosowano warunkowe umorzenie popełni w okresie próby przestępstwo umyślne, za które zostanie prawomocnie skazana. Postępowanie karne może również zostać podjęte, gdy w okresie próby doszło do rażącego naruszenia porządku prawnego. Jest to zatem okres, w którym należy szczególnie uważać na swoje zachowanie. Z doświadczenia prawników Kancelarii wynika, że podjęcie warunkowo umorzonego postępowania w konsekwencji naruszenia prawa w okresie próby zazwyczaj oznacza znacznie surowsze potraktowanie sprawcy.
Po trzecie zaś, zastosowanie warunkowego umorzenia i fakt braku wymierzenia kary nie oznacza bynajmniej, że sprawca przestępstwa nie odczuje żadnej dolegliwości. Brak wpisu w Kartotece Osób Skazanych ma swoją cenę – umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody, obowiązek zadośćuczynienia lub orzeka nawiązkę. Sąd może również ustalić nadzór kuratora bądź nałożyć inne obowiązki. W każdym przypadku zastosowanie warunkowego umorzenia związane jest z uiszczeniem jakiegoś świadczenia pieniężnego. Wysokość takiego świadczenia zależy oczywiście od okoliczności konkretnego przypadku – tj. od zakresu wyrządzonej przestępstwem szkody, a także od sytuacji majątkowej i osobistej sprawy przestępstwa. Pocieszające jest jednak to, że również w przypadku ustalenia wysokości orzekanej dolegliwości finansowej pomaga odpowiednia argumentacja i doświadczenie.
Warunkowe umorzenie postępowania ma niewątpliwie liczne korzyści i bywa kuszącą alternatywą w wielu przypadkach. Trzeba jednak świadomie podjąć decyzję o wystąpieniu z takim wnioskiem, gdyż czasami istnieją lepsze rozwiązania i warto podjąć ryzyko dłuższego procesu.
data dodania: 11 października 2023 r.